Rzecznik Praw Obywatelskich ws. nieprawego składu TK: nie prowadzi automatycznie do uznania wyroku za nieważny

Rzecznik Praw Obywatelskich przedłożył marszałkowi Sejmu obszerną opinię dotyczącą projektu zmian w przepisach o TK. Opinię wraz z komunikatem ją streszczającym zamieszczono na stronie Biura RPO.

Sejm w środę ma rozpocząć prace nad projektami ustaw dotyczących Trybunału Konstytucyjnego i przeprowadzić pierwsze czytania dwóch projektów, które wpłynęły do izby na początku marca br., i pod którymi podpisali się posłowie koalicji rządowej.

Jeden to projekt nowej ustawy o TK, drugi zawiera przepisy wprowadzające do tej ustawy. Jednak – w ocenie RPO – drugi z projektów zawiera rozwiązania mogące naruszać standardy konstytucyjne. Jak wskazał, chodzi przede wszystkim o kwestię unieważnienia części wyroków TK i przyjęcie założenia, że Julia Przyłębska "od pewnego czasu" nie zajmuje stanowiska prezesa TK.

Zdaniem Wiącka "wykluczone jest ustawowe unieważnianie czy stwierdzanie nieistnienia orzeczeń, czy grupy orzeczeń sądów lub trybunałów".

Według Rzecznika w tych kwestiach "optymalnym rozwiązaniem byłoby stworzenie procedury wznowienia postępowania przed TK, umożliwiającej mu - orzekającemu w prawidłowym składzie - ponowne rozpoznanie spraw zakończonych orzeczeniami wydanymi z udziałem osób nieuprawnionych".

Z kolei – jak proponuje RPO – "zastrzeżenia co do prawidłowości powołania prezesa TK powinny być rozstrzygnięte we właściwym postępowaniu przed organem władzy sądowniczej, w szczególności przed samym Trybunałem", czyli Zgromadzeniem Ogólnym Sędziów TK.

Według projektu, który trafił do Sejmu, wydane w ostatnich latach wyroki TK w składzie z udziałem "osób nieuprawnionych do orzekania" - jak zapisano - "są nieważne i nie wywierają skutków". W uzasadnieniu sprecyzowano, że chodzi o trzy osoby (oraz ich następców) wybrane jeszcze w 2015 r. "w miejsce prawidłowo wybranych uprzednio trzech sędziów".

Dlatego, jak zapisano w projekcie, wszelkie czynności procesowe dokonane w postępowaniach przed TK z udziałem tych "nieuprawnionych osób" wymagają powtórzenia.

– W terminie miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy Trybunał sporządza i podaje do wiadomości publicznej listę wyroków i postanowień nieważnych (...). Lista podlega publikacji w Dzienniku Urzędowym Monitor Polski – czytamy w projekcie przepisów wprowadzających.

Od tych zasad w projekcie przewidziano wyjątki. Nie podlegałyby im na przykład umorzenia spraw w składzie z "osobą nieuprawnioną", choć jeśli taka decyzja dotyczyła sprawy wszczętej skargą konstytucyjną, to skarżący mógłby ponownie wnieść skargę w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.

Obowiązki prezesa TK miałby zaś – według projektu – przejąć sędzia o najdłuższym stażu sędziowskim, zaś w ciągu trzech miesięcy Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK miałoby przedstawić prezydentowi kandydatów na prezesa. Kadencja prezesa TK uległaby skróceniu z sześciu do trzech lat. Funkcję tę można byłoby sprawować ponownie kolejną kadencję - choć tylko raz.

Jak zaznaczył w swojej opinii Wiącek "istnieje niewątpliwa potrzeba wykonania orzecznictwa sądów krajowych i europejskich trybunałów, że od 2017 r. trzy osoby z TK nie są prawidłowo wybranymi sędziami TK". Dodał jednak, że "wykonanie tego w sposób zaproponowany w projekcie - polegający na stwierdzeniu nieważności z mocy prawa ok. 100 orzeczeń TK oraz uznaniu, że osoba nim kierująca nie jest prezesem - prowadziłoby do wtórnej niekonstytucyjności, zagrażającej pewności prawa i bezpieczeństwu prawnemu obywateli".

– Doszłoby też do niezwykle niebezpiecznych precedensów - unieważnienia przez aktualną parlamentarną większość polityczną części orzeczeń TK, a także złożenia prezesa TK z urzędu przed upływem kadencji – ocenił RPO.

Dlatego, w ocenie Rzecznika, aby "uniknąć tych niebezpieczeństw, ustawodawca powinien przyjąć rozwiązanie bardziej wyważone i stworzyć organom władzy sądowniczej - w szczególności samemu TK - warunki ustrojowe, kompetencyjne i proceduralne umożliwiające usunięcie skutków naruszeń konstytucji".

– Chodzi o sposób, który - z jednej strony - przywróci praworządność TK i jego orzecznictwa oraz - z drugiej - nie sprowadzi ryzyka chaosu prawnego oraz zapewni pewność i bezpieczeństwo prawne obywatelom, respektując zasadę niezależności władzy sądowniczej – ocenił Wiącek.

– Dla przywrócenia prawidłowego funkcjonowania TK być może konieczne okaże się dokonanie reorganizacji kadrowej urzędu obsługującego Trybunał. Nie może ono jednak odbywać się w sposób arbitralny, zakładający pełną dowolność w rozwiązywaniu stosunków pracy z aktualnymi pracownikami Kancelarii i Biura Służby Prawnej Trybunału – napisał ponadto Wiącek.

Projekty nowych przepisów o TK, razem z przyjętą już uchwałą Sejmu i propozycją zmiany konstytucji, stanowią pakiet kompleksowej reformy TK. Według aktualnego harmonogramu obrad początek debaty nad tymi projektami przewidziano na środę na godz. 17.30.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Portal i.pl codziennie. Obserwuj i.pl